Centrum Medycyny Ortopedycznej wg Cyriax'a

Zawroty głowy. Postępowanie wg Cyriaxa.

Zawroty głowy i zaburzenia równowagi są, podobnie jak bóle głowy, częstym powodem zgłaszania się pacjenta do lekarza. Są objawem wieloznacznym, tak co do rodzaju schorzenia, które je wyzwala, jak i jego stopnia ciężkości – od lekkich stanów do zagrażających życiu. Szacuje się, że zawroty są problemem około 25% populacji naszego kraju. Często są tak dotkliwe, że wpływają niekorzystnie na życie osobiste i zawodowe. Zapraszam do zapoznania się jak działamy na zawroty głowy wg Cyriaxa.

Statystyka

Badania brytyjskie obejmujące dużą populację osób (2000) w wieku produkcyjnym (18–64 lata) wykazały, że około 20% osób miało zawroty przynajmniej raz w ciągu miesiąca. Z tej grupy blisko 1/3 miewała nawracające zawroty głowy od kilku lat (część z nich odczuwała zawroty tzw. fizjologiczne, np. w chorobie lokomocyjnej, przy silnym pobudzeniu optokinetycznym, długotrwałym odgięciu głowy do tyłu).

Częstość zawrotów wzrasta w starszych populacjach, a u osób powyżej 65 roku życia zawroty stanowią trzecią w kolejności przyczynę wizyt u lekarza. U osób starszych obserwuje sie pogorszenie praktycznie wszystkich cech motorycznych. Obniża się siła mięśniowa, pogarsza koordynacja nerwowo-mięśniowa, upośledzeniu ulega gibkość i równowaga.

Dlatego tak istotne staje sie przeciwdziałanie upadkom.

Definicja

Zawrót jest to iluzja ruchu, najczęściej wirowego (otoczenia lub osoby odczuwającej zawrót), czyli rzeczywiste vertigo, natomiast uczucie falowania, zapadania, kołysania, ściągania w bok, oszołomienia – określane jest jako dizziness. Mogą towarzyszyć temu inne nieprzyjemne i niepokojące dolegliwości np.: nudności, wymioty, zaburzenia słuchu, bóle głowy, zaburzenia równowagi oraz zaburzenia orientacji przestrzennej.

Układ równowagi zapewniający właściwą postawę, możliwość przemieszczania się oraz reagowania na siły przyciągania ziemskiego składa się z narządu przedsionkowego, wzroku i zmysłu czucia głębokiego. Koordynacja ośrodkowa impulsów docierających z tych narządów przez liczne szlaki łączące gwarantuje pełną wydolność statyczną i dynamiczną człowieka.

Pobudzenie lub zmiany chorobowe układu równowagi decydują o wystąpieniu dwóch objawów obiektywnych tj. oczopląsu i zaburzeń równowagi.

Zawroty głowy są jedynie objawem subiektywnym, co niewątpliwie utrudnia proces diagnostyczny. GUS szacuje, że w 2010 roku osoby po 60 roku życia beda stanowic 14,5% populacji, a w 2020 roku wskaznik ten wyniesie 22,4%. Starzenie sie społeczenstwa jako proces stały i nieuchronny stanowi poważne wyzwanie dla cywilizacji oraz rehabilitacji geriatrycznej.

Przyczyny

50% zawrotów głowy spowodowanych jest zaburzeniami ucha wewnętrznego (w tym największą część zajmują łagodne napadowe pozycyjne zawroty głowy), 5% stanowią zawroty spowodowane zaburzeniami neurologicznymi, 5% stanowią zawroty spowodowane niskim ciśnieniem krwi (syncope, ortostatyczne, arytmia serca) i niepożądanym działaniem leków, około 15% stanowią przyczyny psychologiczno–psychiatryczne (nerwica, symulacja, fobia).

W 25% przypadków etiologia jest nieznana, co można zinterpretować jako przyczynę w zaburzeniu czynności górnego odcinka kręgosłupa szyjnego (wielu badaczy określa tą kategorię przyczyn na 40%).

Dlatego zawroty głowy wg Cyriaxa są traktowane kompleksowo, biorąc pod uwagę zmianę obrazu klinicznego.

Diagnostyka

Ocena pacjenta z zawrotami głowy obejmuje wywiad podmiotowy, fizykalne badanie otologiczne i neurologiczne oraz laboratoryjne badania dodatkowe.

Badania dodatkowe konieczne do wykonania w każdym przypadku to: audiometria tonalna, audiometria impedancyjna, słuchowe potencjały pnia mózgu, nystagmografia.

Pierwszoplanowym celem postępowania diagnostycznego jest zróżnicowanie zespołu uszkodzenia obwodowej i ośrodkowej części układu przedsionkowego.

Dobór oraz celowość zabiegów fizjoterapeutycznych w przypadku zawrotów o charakterze przewlekłym i u pacjentów starszych winny być poprzedzone oceną sprawności układu równowagi, poprzez badanie poziomych wychyleń ciała w funkcji czasu (ang. Center-of-foot pressitre, w skrócie COP). Najbardziej rozpowszechnioną i przydatną metodą oceny sprawności działania układu równowagi jest stabilografia, wykorzystująca platformy do pomiaru tego sygnału, poprzez pomiar wielkości wychwiań ciała.

Leczenie

Leczenie farmakologiczne i/lub operacyjne nie rozwiązuje w pełni problemu.

Ćwiczenia rehabilitacyjne prowadzone przez wyspecjalizowany zespół, są cennym uzupełnieniem farmakoterapii, W leczeniu napadowych pozycyjnych zawrotów głowy stosowane są techniki rehabilitacyjne zwane repozycyjnymi (m.in.: Brand-Daroff, Epley).

Natomiast podstawą leczenia większości pacjentów z przewlekłymi zawrotami głowy jest rehabilitacja czynnościowa układu przed­sionkowego i układu związanego z poczuciem równowagi, wykorzystująca stymulację wzrokową, przedsionkową i somatosensoryczną.

U pacjentów w podeszłym wieku w celu poprawy równowagi można wykorzystać również ćwiczenia sensomotoryczne oraz komputerowy trening tej cechy motorycznej na platformie balansowej z wykorzystaniem zjawiska biologicznego sprzeżenia zwrotnego. Zastosowanie odpowiedniego treningu rehabilitacyjnego ma na celu poprawć zdolności szybszej weryfikacji istotnych informacji nadchodzących ze zmieniającego się środowiska zewnętrznego. Rehabilitacja, polegająca na systematycznym eksponowaniu pacjenta na konflikty sensoryczne, zmierza do poprawienia relacji między narządami wzroku, przedsionkowym i proprioceptorami, dla lepszego koordynowania równowagi i zmniejszenia ryzyka upadków.

Profilaktyka

Na całym świecie stosuje się szereg działań prewencyjnych, na które składają się: prawidłowa ocena pacjenta pod katem narażenia na upadki, likwidacja zagrożeń srodowiskowych, skuteczne leczenie chorób ostrych, przewlekłych, modyfikacja farmakoterapii oraz rehabilitacja.

Najwieksza skuteczność maja działania zintegrowane, ukierunkowane na kilka czynników ryzyka upadków. Znamienne jednak znaczenie przypisuje się cwiczeniom kształtujacym równowagę, koordynację i siłę mięśniowa.

Grzegorz Gałuszka

Grzegorz Gałuszka

Instruktor Medycyny Ortopedycznej wg Cyriax'a (OMI Global)